توان رقابت شهری وباز آفرینی توسعه اقتصادی فردیس
به قلم مهشید معراجی؛ هر شهری برای ادامه حیات و نشاط زندگی شهری، باید اصالت داشته باشد و این اصالت را از نقش انحصاری خود در استان و در سطح کشور و حتی در سطح دنیا کسب کند اما در مورد شهرستانی چون فردیس این اصالت به یک ویژگی مشخص و بسیار تلخ، آن هم مهاجر پذیری ، خارج از استانداردهای ملی و بین المللی ختم می شود .
شاید در گام اول، صرفا کارکرد این شهرستان، اسکان جمعیت سرریز پایتخت باشد، اما برای پرهیز از تبدیل شدن به یک شهر خوابگاهی و راکد، باید قابلیت تبدیل شدن به شهری زنده و پویا در راستای استراتژی منسجم برای دستیابی شهر زنده، شهر رقابت را برای خود برگزیند.
واقعیت این است که مهمترین عامل رکود و افت شهری شهرستان فردیس، افت اقتصادی است حتی افزایش پهنه شهری و ساخت هم نتوانسته این آسیب را جبران کند. این افت اقتصادی باعث شده تا فردیس از چرخه حیات اقتصادی خارج شده و روبه مردگی مسیر را طی کند.
وقتی شهر یا قسمتی از آن افت پیدا میکند، دیگر در آن بخش خدمات برتر تجاری، اداری، فرهنگی و حتی حکومتی و سیاسی ارائه نمیشود. خدمات مزبور، شامل آن گروه از فعالیتهایی است که بیشترین حجم فعالیت و معاملات اقتصادی را در حیات اقتصادی شهری به گردش درمیآورند. این یک روی سکه است. روی دیگر سکه خروج افراد توانمند از این محدودهها بهدلیل افت و رکود اقتصادی است.
با خارج شدن این افراد، کمکم از میزان ارزش شهرستان کاسته شده و شرایط برای اسکان افراد با توان مالی کمتر و کمدرآمد فراهم میگردد وکمکم فقر اقتصادی ساکنان نیز پدیدار میشود.
بهدلیل این فقر، امکان هرگونه بهسازی، نوسازی و ارتقای محیط زندگی از بین میرود و به همین دلیل چرخه معیوب تولید محرومیت در این بخشهای شهری شکل میگیرد و این نشاندهنده اثر مستقیم تنگناهای اقتصادی بر شرایط کالبدی و سیمای بافتهای شهرستان است، چرا که باعث میشود ساخت و سازها درنهایت خارج از ضوابط و با تخلف فنی و قانونی ، صرفهجویی نامعقول و کاهش هزینههای مختلف مصالح، نیروی انسانی و کاهش زمان، انجام شود. خلاصه اینکه واقعیت این است که عدم دسترسی مناسب به انواع خدمات شهری، درهمآمیزی نامناسب فعالیتها، شرایط نامناسب درآمد خانوارها، منجر به ایجاد اختلاف طبقاتی شده و شهر را از بازآفرینی و نوسازی خود بازمیدارد و به این نحو، شهر به تدریج راکد و ناکارآمد شده و میمیرد.
از بین رفتن مرغوبیت و تنزل رتبه اجتماعی محدوده بافتهای شهری، باعث افزایش میزان مهاجرت افراد اصیل و با توان اقتصادی و جایگزین شدن آنان با افراد کم توان اقتصادی و آسیبپذیر اجتماعی شده و در این محدودهها، ناهنجاریهای اجتماعی و فرهنگی بدل گسترش یافته است و سهم مستاجران به مالکان ساکن در محدودههای مذکور به شدت بیشتر شده است.
این ماجرا در دیگر شهرهای جدید استان مثل هشتگرد نیز تا حدی شکل گرفته و متاسفانه، از این حیث، تفاوتی بین شهرهای قدیمی و شهرهای جدید وجود ندارد. با این تفاوت که در شهرهای جدید شرایط کالبدی بهتر است و معادله فرسودگی نسبی همچنان برپا است، چه اینکه فعالیت شکل نگرفته است.
به عبارت دیگر شهرهای جدید نیز از حیث اقتصادی باید در خود نوزایی ایجاد کرده و از درون توسعه یابند.
حال این سوال طرح میشود چگونه میتوان فردیس را زنده و بازآفرینی نمود؟
موضوعات اقتصادی مورد توجه در بازآفرینی شهری
بهصورت کلی میتوان بیان کرد، شهری به لحاظ اقتصادی زنده و پویا است که در شرایط سیستمی، فرآیندهای عرضه و تقاضا در آن به خوبی کار کنند و بتوانند به تغییرات مستمر اقتصاد مدرن پاسخگویی کنند.
یک موجود زنده، مدام به سمت تعالی حرکت میکند و عدم تغییر یا ثابت ماندن به منزله شروع افول و مردگی آن است. ویژگی دیگر یک شهر زنده، توانایی شرکت در رقابت اقتصادی محلی، استانی و ملی است، در واقع، توانایی رقابت، منعکسکننده کیفیت زیرساختها، مهارتهای نیروی کار و مزیتهای محلی است.
رقابتپذیری مستلزم بهسازی، نوسازی کالبد شهری و توانمندسازی دائمی افراد است. به عبارت عامتر، شهری زنده خواهد بود که فرآیند بهسازی و نوسازی و توانمندسازی و به عبارت عامتر «بازآفرینی» در آن متوقف نشده باشد.
با این مفهوم اقتصادی در سمت تقاضا، اگر فردیس بتواند تمامی منابع داخلی و بودجههای خود را در جهت ارتقای کمی و کیفی محیط زندگی ساکنان و بهرهبرداران هزینه کند و آمادگی و ظرفیت پذیرش منابعی خارج از شهر و حتی کشور، را داشته باشد، زنده است؛ یعنی هنوز سرمایهگذاری در آن از توجیه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی لازم برخوردار است و، در حال تعالی و ارتقای اهداف خود بوده و خطمشی تقویت و نگهداری خود را یافته است.
به عنوان مثال، راهاندازی فعالیتهای اقتصادی جدید، توسعه بازارهای گردشگری، ایجاد مکانهای مناسب برای برگزاری گردهمایی محلی، منطقهای، ملی و بینالمللی در شهر، باعث زندهماندن آن خواهد بود.
در طرف عرضه نیز، شهری زنده خواهد ماند که سرمایهگذاری لازم را برای توسعه زیرساختها در سطح شهر و توانمندسازی ساکنان خود انجام داده باشد.
ویژگی دیگر این که شهری زنده خواهد ماند که دارای عنصری به نام «مدیریت هوشمند» باشد، در مدیریت هوشمند شهری، روح مجددی به شهر بخشیده میشود، توسعههای جدید را ایجاد میکند و اقتصاد، اجتماع و محیط را تحتتاثیر مناسب خود با محوریت انسان امروز و فردا قرار میدهد و این امکان را برای شهر ایجاد میکند که توسعههای اقتصادی و مشاغل را حمایت کند.
بازآفرینی اقتصادی و ارتقای جایگاه فردیس در حیات اقتصادی استان میتواند منجر به بازآفرینی و توسعه درونی البرز شود، چه اینکه مزیتها و صرفههای اقتصادی زیر را فراهم میکند:
ارتقاء بهرهوری از زمین و کمک به تخصیص بهینه منابع
کاهش هزینههای اسکان جمعیت و انواع هزینههای شهری
کاهش مصرف انرژی و آلودگی ناشی از آن
کاهش هزینههای تامین زیرساختهای مورد نیاز شهری
رونق بخشیدن به صنایع بومی و ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم.
بازآفرینی اقتصادی فرآیندی محوری در بازآفرینی شهر فردیس و به دنبال جذب و انگیزش سرمایهگذاری، اشتغالزایی و ایجاد فرصتهای شغلی و بهبود محیطزیست در شهر است، اما آشکار است که بازآفرینی اقتصادی صرفا تغییر کاربری اراضی شهری به کاربریهای تجاری، اقامتی و صنعتی و اقتصادیتر نیست، بلکه باید علاوهبر اینها تاکید بیشتری به پاسخگویی نیازهای جامعه شهروندی داشته و امکانات تفریح و فراغت را نیز در نظرگرفته و تسهیلات لازم را برای جذب بازدیدکنندههای شب و روز فراهم کنند
بستن *نام و نام خانوادگی * پست الکترونیک * متن پیام |