بازخوانی اعلامیۀ امام خمینی(ره) در مخالفت با کاپیتولاسیون در آرشیو ملی ایران

بازخوانی اعلامیۀ امام خمینی(ره) در مخالفت با کاپیتولاسیون در آرشیو ملی ایران

به‌مناسبت ۱۳ آبان، سالروز تبعید امام خمینی(ره) به ترکیه، هفدهمین شماره از مجموعه «در قاب یک سند» به معرفی سندی تاریخی با عنوان «اعلامیۀ امام خمینی(ره) خطاب به ملت ایران در مخالفت با کاپیتولاسیون و دعوت علما و مردم به قیام» اختصاص یافته است. به گزارش روابط‌عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، رویداد «در قاب یک سند» با هدف معرفی و بازشناسی اسناد مهم و گاه مغفول‌مانده در گنجینۀ آرشیوی سازمان طراحی شده و در هر شماره به یکی از اسناد تاریخی، فرهنگی یا اجتماعی آرشیو ملی ایران می‌پردازد. در این شماره، هم‌زمان با ۱۳ آبان، سالروز تبعید حضرت امام خمینی(ره) به ترکیه، سندی با عنوان «اعلامیۀ امام خمینی(ره) خطاب به ملت ایران در مخالفت با کاپیتولاسیون» معرفی شده است. این سند به تاریخ ۴ آبان ۱۳۴۳ نگاشته شده و از مهم‌ترین اسناد مرتبط با نهضت اسلامی ایران به شمار می‌آید. کاپیتولاسیون یا «اعطای مصونیت قضایی به مستشاران خارجی» از تصمیم‌های جنجالی دولت پهلوی در سال ۱۳۴۳ بود که در پی توافق با ایالات متحده و تصویب در مجالس سنا و شورای ملی، به مستشاران آمریکایی و خانواده‌های آنان امتیازات ویژه‌ای اعطا می‌کرد. امام خمینی(ره) در واکنش به این قانون، آن را «سند بردگی ملت ایران» خواندند و با صدور اعلامیه‌ای تاریخی، علما، دانشگاهیان، روحانیان و مردم را به قیام عمومی فراخواندند. ایشان در این اعلامیه با استناد به آیۀ شریفۀ «لَنْ یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکافِرینَ عَلَی الْمُؤْمِنینَ سَبیلاً» مصونیت قضایی بیگانگان را نشانه‌ای از وابستگی و تحقیر ملت ایران دانستند و نسبت به پیامدهای اقتصادی و سیاسی چنین اقدامی هشدار دادند. در پی انتشار این اعلامیه و سخنرانی‌های افشاگرانه امام، رژیم پهلوی در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ ایشان را دستگیر و به ترکیه تبعید کرد؛ رخدادی که به‌عنوان نقطۀ آغاز نهضت اسلامی در تاریخ معاصر ایران ثبت شده است. این سند از مجموعه اهدایی محمد حجت است و با شمارۀ ثبت 998-710 در آرشیو ملی ایران نگهداری می‌شود.